Lịch sử thế giới chứng kiến biết bao cuộc bể dâu, và câu chuyện về mối quan hệ giữa Israel và Iran cũng là một minh chứng rõ nét cho sự xoay vần của thời cuộc. Từng là bạn bè, đối tác chiến lược, thế nhưng chỉ sau vài thập kỷ, hai quốc gia này đã trở thành “kẻ thù không đội trời chung”. Vậy điều gì đã dẫn đến sự thay đổi chóng mặt này? Bài viết dưới đây sẽ đưa bạn đọc ngược dòng lịch sử, khám phá hành trình từ bạn thành thù đầy kịch tính của Israel và Iran.
Mối Quan Hệ Ban Đầu: Hợp Tác Cùng Có Lợi
Ít ai ngờ rằng, giữa những căng thẳng hiện nay, Israel và Iran lại từng có một quá khứ đầy ắp những hợp tác và hỗ trợ lẫn nhau.
Sau khi Israel tuyên bố độc lập (1948), Iran đóng vai trò như trạm dừng chân cho người Do Thái chạy trốn khỏi Iraq. Dù không ủng hộ việc thành lập nhà nước Israel tại Liên Hợp Quốc, Iran vẫn trở thành quốc gia Hồi giáo thứ hai công nhận Israel (sau Thổ Nhĩ Kỳ).
Căng thẳng giữa Israel và Iran
Alt: Hình ảnh minh hoạ cho sự căng thẳng giữa Israel và Iran
Trong thời kỳ Chiến tranh Lạnh, cả Iran và Israel đều tìm kiếm đồng minh chống lại Liên Xô. Israel trở thành nguồn cung cấp vũ khí cho Iran, hỗ trợ quốc gia này trong cuộc chiến với Iraq. Ngược lại, Iran là nguồn cung dầu mỏ quan trọng cho Israel, khi mà các quốc gia Ả Rập khác đều từ chối hợp tác.
Sự hợp tác này dựa trên học thuyết ngoại biên của thủ tướng Israel lúc bấy giờ là David Ben-Gurion, nhằm tăng cường quan hệ với các quốc gia “ngoại vi” thế giới Ả Rập.
Thập niên 60-70 chứng kiến mối quan hệ hai nước nở rộ:
- Dự án Hoa – kế hoạch hợp tác phát triển tên lửa có khả năng mang đầu đạn hạt nhân.
- Israel cung cấp chuyên gia, cố vấn quân sự cho Iran.
- Hãng hàng không El Al (Israel) mở đường bay thẳng tới Tehran.
Tuy nhiên, bên trong mối quan hệ tưởng chừng bền chặt này, những rạn nứt đã âm thầm xuất hiện.
Biến Động Chính Trị và Cái Chết Cho Mối Quan Hệ
Những năm 70 đánh dấu sự thay đổi lớn trong cán cân quyền lực, kéo theo đó là sự rạn nứt trong mối quan hệ Israel – Iran:
- Cái chết của những nhân vật thân Israel như vua Mohammad Reza Pahlavi (1979) khiến Iran xích lại gần hơn với thế giới Ả Rập.
- Cuộc Cách mạng Hồi giáo Iran (1979) và sự lên nắm quyền của Ayatollah Khomeini đã thay đổi cục diện. Khomeini, người có tư tưởng chống Israel mạnh mẽ, đã cắt đứt quan hệ ngoại giao, ủng hộ Palestine và biến đại sứ quán Israel thành trụ sở của Tổ chức Giải phóng Palestine.
Từ Khẩu Chiến Đến Nguy Cơ Chiến Tranh
Sự sụp đổ của Liên Xô (1991) và sự trỗi dậy của Mỹ đã tạo ra một trật tự thế giới mới. Mỹ coi Iran là mối đe dọa tiềm ẩn, trong khi Israel lo ngại chương trình hạt nhân của quốc gia này.
Khẩu chiến giữa hai bên ngày càng trở nên gay gắt, đặc biệt là trong thời kỳ Ahmadinejad (Tổng thống Iran 2005-2013) với những tuyên bố “xóa sổ Israel khỏi bản đồ”.
Căng thẳng tiếp tục leo thang khi Iran can dự vào cuộc xung đột Syria, ủng hộ các lực lượng chống đối Israel. Hai bên liên tục có những cuộc không kích qua lại, làm dấy lên lo ngại về một cuộc chiến tranh trực diện.
Kết Luận
Hành trình từ bạn thành thù của Israel và Iran là minh chứng cho bản chất phức tạp và luôn thay đổi của quan hệ quốc tế. Dù từng có thời kỳ hợp tác tốt đẹp, nhưng những khác biệt về chính trị, tôn giáo và lợi ích chiến lược đã đẩy hai quốc gia này vào vòng xoáy của đối đầu và xung đột. Liệu tương lai có chứng kiến sự hàn gắn, hay mối quan hệ này sẽ tiếp tục chìm sâu vào thù hận? Chỉ có thời gian mới có thể trả lời câu hỏi này.
