Rollup là một khái niệm đang ngày càng trở nên phổ biến trong thế giới blockchain, đặc biệt là trong bối cảnh Ethereum. Hệ thống Rollup Economics, với các đại diện tiêu biểu như Optimism và Arbitrum One, đang mở ra nhiều cơ hội mới cho người dùng, nhà phát triển và cả hệ sinh thái blockchain. Hãy cùng Unilever.edu.vn thả mình vào hành trình khám phá sâu hơn về cơ chế hoạt động, vai trò và lợi ích của hai nền tảng này.
Mở đầu cuốn hút: Rollup là gì?
Bạn có biết rằng giao dịch trên blockchain không phải lúc nào cũng dễ dàng và tiết kiệm? Trong khi Ethereum vẫn là ngôi sao sáng của không gian blockchain, những giải pháp mở rộng như Rollup đã xuất hiện như một “cứu cánh” cho những vấn đề tắc nghẽn và phí giao dịch cao. Vậy Rollup hoạt động như thế nào và tại sao chúng lại quan trọng đến vậy?
Cuộc chơi Rollup Games và ba vai trò chính
Trong hệ thống Rollup, chúng ta cần hiểu rõ ba vai trò quan trọng:
Users (Người dùng): Họ là những người tương tác với các giao thức Rollup thông qua ví điện tử như Metamask. Người dùng có thể là cá nhân, dự án, hoặc thậm chí smart contract. Họ tham gia giao dịch khi ký và gửi yêu cầu trên nền tảng.
Rollup Operator (Người vận hành Rollup): Đây là tập hợp các thành phần cần thiết để xử lý giao dịch nhận được trên Rollup chain, đảm bảo rằng các giao dịch của người dùng được ghi nhận và xử lý một cách hiệu quả.
Base Layer (Lớp cơ sở): Sau khi xử lý giao dịch, Rollup protocol sẽ tổng hợp và sản xuất các lô giao dịch, sau đó gửi lên base layer cùng với state root trước đó và state root sau khi xử lý. Vai trò của lớp này rất đa dạng, từ kiểm tra tính chính xác của giao dịch đến giải quyết tranh chấp.
Modular Blockchain
Hệ thống Rollup Economics: Ở đâu có dòng chảy giá trị?
Khi chúng ta nhìn vào cách giá trị được luân chuyển trong hệ thống Rollup như Arbitrum One và Optimism, điều đầu tiên chúng ta nhận ra là người dùng sẽ phải trả phí giao dịch. Khoản phí này không chỉ được giữ lại cho Rollup operator mà còn được phân phối cho lớp cơ sở. Ví dụ, nếu một người dùng A thực hiện giao dịch swap từ 2 triệu USDC sang ETH và trả 0.3 USD phí giao dịch, Rollup sẽ gom các giao dịch lại và chỉ lấy một phần nhỏ lợi nhuận cho chính mình.
Dòng chảy giá trị trong Rollup Games
Người dùng chi trả phí giao dịch khi thực hiện lệnh swap. Trong một trường hợp điển hình, chi phí tổng có thể lên tới vài chục USD, nhưng với việc tổng hợp nhiều giao dịch cùng một lúc, người dùng A chỉ phải trả khoảng 0.2 USD. Điều này chứng tỏ sự thông minh trong việc tối ưu hóa phí giao dịch.
Ngoài phí giao dịch, chúng ta cũng không thể bỏ qua MEV (Miner Extractable Value). Đây là một dạng giá trị kinh tế ẩn có thể được khai thác bởi các bên thứ ba, như các bot mua bán chênh lệch giá.
Economics Rollup
Phí giao dịch trên Arbitrum One và Optimism
Khi thực hiện giao dịch, người dùng cần trả phí cho cả hai lớp: layer 1 (Ethereum) và layer 2 (Rollup). Phí này được chia thành hai phần chính:
Fixed Cost (Chi phí cố định): Đây là chi phí mà người dùng phải trả bất kể quy mô giao dịch. Ví dụ, chi phí ghi trạng thái (state write) và chi phí giao dịch cơ bản trên Ethereum.
Variable Cost (Chi phí biến đổi): Chi phí này thay đổi tùy theo mức độ sử dụng mạng. Người dùng sẽ cần trả phí cho việc thực hiện giao dịch và lưu trữ dữ liệu trên Ethereum.
Tính toán phí giao dịch
Để tính phí giao dịch, công thức tổng quát sẽ như sau:
tx.GasPriceL2 * GasUsedL2 + tx.GasPrice_estimate_Ethereum*(Fixed cost + Calldata cost) * multiplier_rateĐiều này thể hiện rõ ràng rằng phí giao dịch sẽ khác nhau giữa các giao thức khác nhau, tùy thuộc vào nhu cầu sử dụng và giá gas.
Lợi nhuận trong mô hình Arbitrum One và Optimism
Doanh thu của Arbitrum One và Optimism chủ yếu đến từ phí giao dịch mà người dùng chi trả. Tuy nhiên, doanh thu này cũng có thể bao gồm một phần giá trị MEV mà họ khai thác được.
- Optimism tập trung lớn vào chênh lệch phí giao dịch người dùng và chi phí đăng lô lên Ethereum.
- Arbitrum, ngược lại, phải dựa vào L2 execution fee nhiều hơn do giá gas cao hơn.
Phân cấp vai trò Sequencer trong Arbitrum One và Optimism
Sequencer là vai trò quan trọng trong hệ thống Rollup. Nó phụ trách việc sắp xếp thứ tự giao dịch, lưu trữ và thực thi giao dịch. Nhìn chung, quyền lực của Sequencer trong các hệ thống này là rất lớn. Điều này đã dấy lên nhiều câu hỏi về tính phân cấp của vai trò này.
- Optimism áp dụng mô hình where anyone can become a Sequencer thông qua bidding và staking.
- Arbitrum One thực hiện một cách tiếp cận dựa trên khái niệm “fair sequencing”, nơi thứ tự giao dịch được xử lý theo nguyên tắc “first-come, first-served”.
Kết luận: Các vấn đề còn tồn tại và tương lai của Rollup Economics
Hệ thống Rollup Economics còn nhiều vấn đề phức tạp cần được nghiên cứu thêm. Tuy nhiên, những gì mà chúng ta khám phá ở đây đã phần nào cho thấy những điều kỳ diệu mà Rollup mang đến cho thế giới blockchain. Từ việc tối ưu hóa phí giao dịch đến việc khai thác giá trị MEV, các nền tảng như Optimism và Arbitrum One đang mở ra một chương mới cho giao dịch trên blockchain.
Tương lai sẽ thế nào? Các nghiên cứu tiếp theo sẽ giúp chúng ta hướng tới một hệ sinh thái blockchain mạnh mẽ và bền vững hơn. Hãy theo dõi Unilever.edu.vn để cập nhật thêm thông tin và kiến thức quý báu về công nghệ này!
